Hoe de voedingsdriehoek ook de planeet gezonder kan maken
Kraan- of flessenwater? Lokaal of seizoensgebonden fruit? Vis noch vlees? Wie een milieuverantwoord menu wil samenstellen, ziet vaak door de bomen het (gerooide) bos niet meer.
Persbericht, Gezond Leven, 04.05.2021
Kraan- of flessenwater? Lokaal of seizoensgebonden fruit? Vis noch vlees? Wie een milieuverantwoord menu wil samenstellen, ziet vaak door de bomen het (gerooide) bos niet meer.
De voedingsdriehoek van Gezond Leven schiet te hulp. Samen met het Departement Omgeving werd de milieu-impact van onze voeding daarin nog sterker onderbouwd en vertaald naar concrete tips voor de consument. Een tipje van de sluier: plantaardige voeding mag wat meer plek inpalmen op ons bord. Want wat goed is voor onze gezondheid, is vaak ook goed voor het milieu.
Tips en tools
De wereld moet nog een eeuwigheid mee: tegen 2050 zullen we op aarde ongeveer 10 miljard hongerige magen moeten voeden. En dat op een planeet die vandaag al kreunt onder ontbossing, broeikasgasemissies en overmatig land- en watergebruik voor voedselproductie. Eerlijk is eerlijk: met ons huidige voedingspatroon is dat niet haalbaar. Ook niet voor onze gezondheid, als we de almaar stijgende overgewicht- en diabetescijfers naar beneden willen krijgen.
De nood aan een voedingspatroon dat onze eigen gezondheid én die van het milieu respecteert, wordt steeds groter. De herziene voedingsdriehoek uit 2017 van het Vlaams Instituut Gezond Leven had al oog voor die milieu-impact. Anno 2021 werd dit milieu-aspect verder wetenschappelijk onderbouwd, in samenwerking met het Departement Omgeving en het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. Samen voerden ze een uitgebreid literatuuronderzoek uit, dat werd afgestemd met experten op het vlak van milieu, gezondheid, gedrag en communicatie.
Het resultaat zijn concrete tips en tools voor consumenten. Ze werden getest bij burgers op vlak van begrijpelijkheid en bruikbaarheid, met extra aandacht voor kwetsbare groepen.
“Deze vernieuwing sluit naadloos aan bij onze gezondheidsdoelstelling om de Vlaming gezonder te laten leven tegen 2025”, aldus de minister. “We willen inzetten op ‘health and wellbeing in all policies’, waarvoor we synergiën zullen aangaan met andere beleidsdomeinen binnen de Vlaamse overheid. Voeding is een dankbaar thema om naar een gemeenschappelijk doel toe te werken.”
Een welgekomen aanvulling bij de voedingsdriehoek, vindt Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke
Twee vliegen, één klap
Met de voedingsdriehoek sla je zo twee vliegen in één klap: je maakt voedingskeuzes die gezond zijn voor jezelf én voor de planeet. De uitkomst van ons literatuuronderzoek naar gezond en milieuverantwoord eten valt samen te vatten in drie grote uitganspunten:
- Eet in verhouding meer plantaardige dan dierlijke voeding;
- Eet en drink zo weinig mogelijk lege calorieën;
- Vermijd voedselverlies en matig je consumptie.
Hapklare tips
Deze uitgangspunten vertaalden we naar deze heldere tips voor consumenten:
- Drink vooral kraanwater
- Eet meer groenten en fruit, bij voorkeur van het seizoen
- Kies vaker voor peulvruchten, volle granen en noten
- Eet minder vlees en verkies gevogelte, vis en eieren boven rood en bewerkt vlees
- Eet en drink zo weinig mogelijk lege calorieën zoals frisdrank, snacks en snoep
- Vermijd voedselverlies
- Eet niet meer dan je lichaam nodig heeft
Een handvol hapklare tips, dat lijkt eenvoudig. In theorie dan toch. In de praktijk is het veranderen van eetgewoonten een proces, dat best stap voor stap - en hap voor hap - verloopt. Bovendien mogen we niet vergeten om vooral ook te genieten. Balans is het sleutelwoord, en af en toe uit de bocht gaan hoort daar bij.
“We zijn het aan de volgende generaties verplicht om een gezondere planeet na te laten. Milieuverantwoord consumeren doen we niet alleen voor onszelf, maar ook voor onze kinderen en kleinkinderen.”
Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir benadrukt waarom het belangrijk is om naar dat evenwicht te blijven zoeken, en ons huidige voedingspatroon in vraag te stellen
Milieuverantwoord, qué?
Mi-li-eu-ver-ant-woord. Da’s een hele mond vol. Kunnen we hier niet gewoon spreken van een ‘duurzaam’ eetpatroon? Eigenlijk niet, want duurzaamheid gaat breder dan enkel de impact op het milieu. Het concept ‘duurzaam’ omvat daarnaast ook het sociale en economische aspect, zoals een eerlijke prijs, dierenwelzijn of voedselzekerheid. Die elementen komen in onze aanbevelingen niet aan bod.
“We hopen natuurlijk dat experten en onderzoeksinstellingen dit als een uitnodiging zien om die aspecten net wél te gaan bestuderen”, “Samen kunnen we tot een geïntegreerde visie en strategie komen.”
zegt Kristof Rubens van het Departement Omgeving.
Gedeelde verantwoordelijkheid: van boer tot bord
Geen aardbeien eten in de winter, of wat vaker groentespreads op de boterham smeren: kleine, stapsgewijze aanpassingen kunnen een verschil maken. We dragen zelf deels de verantwoordelijkheid voor onze voedingskeuzes. Maar het is niet altijd eenvoudig om in te schatten welke keuzes het meeste impact hebben op onze gezondheid en het milieu.
“We weten uit enquêtes dat 1 op de 2 Vlamingen makkelijker gezondere voedingskeuzes zou maken, als hij daarin ondersteund wordt”, “Ook voor een milieuverantwoord voedingspatroon is die ondersteuning belangrijk. De onderbouwde aanbevelingen van Gezond Leven vormen daarvoor een betrouwbare, onafhankelijke bron.”
zegt Loes Neven van het Vlaams Instituut Gezond Leven.
De consument speelt dus vanzelfsprekend een belangrijke rol. Maar onze voedingskeuzes worden daarnaast (onbewust) gestuurd door onder meer de kostprijs, toegankelijkheid en marketing. Er ligt daarom ook een belangrijke taak bij producenten, voedingswinkels, cateraars, horeca, (lokale) overheden, media, influencers … om de consument te helpen bij het maken van milieuverantwoorde voedingskeuzes.
“Met onze voedingsdriehoek en de bijhorende concrete tips en tools, willen we alle betrokkenen in het Vlaamse voedselsysteem – van boer tot bord - een kompas aanreiken. Enkel door de handen in elkaar te slaan, maken we werk van een gezonde toekomst voor onszelf en de planeet”
zegt Loes Neven van het Vlaams Instituut Gezond Leven.
Meer weten?
Op de pagina van de voedingsdriehoek vind je concrete informatie en praktisch advies terug per voedingscategorie (bv. peulvruchten, fruit, eieren, kaas, noten en zaden,…). Er zijn ook infographics en filmpjes beschikbaar, die op een heldere manier uitleggen hoe een gezond en milieuverantwoord voedingspatroon eruit ziet. Praktische tools, zoals onze receptenapp Zeker Gezond of onze seizoenkalender, helpen je in het dagelijks leven concreet op weg.
Lees hier het syntheserapport met visuele infographics en het onderbouwingsrapport.
